Dystonie is een neurologische term voor abnormale en aanhoudende spierspanning die voor een verandering in houding zorgt. 

Bij functionele dystonie is er een abnormale stand van een lichaamsdeel. De spieren zijn overactief en spanning zich aan, terwijl dit niet nodig is. Vaak gaat dit om een hand/pols of enkel/voet die geklemd of naar binnen gedraad is. Maar het kan ook gebeuren in andere lichaamsdelen zoals de romp of nek. De houdingen zijn lastig of soms onmogelijk om te bewegen. 

Vaak is de functionele dystonie het best zichtbaar wanneer iemand in rust is en aan niks in het bijzonders denkt. Bij veel patiënten wordt de dystonie veroorzaakt bij stress, maar er is ook een grote groep waarbij dit niet het geval is. Stress hoeft dus niet de oorzaak te zijn van de klachten.    

Bij functionele dystonie kan de houding aanvalsgewijs voorkomen en weer overgaan of chronisch voorkomen. De tijdelijke aanvallen worden ook wel spasme genoemd.  Wanneer de houding chronisch vast zit en ook iemand anders de houding niet los krijgt wordt dit gefixeerde dystonie genoemd. 

Vaak ervaren mensen ook pijn tijdens functionele dystonie, maar dit hoeft niet zo te zijn. Functionele dystonie is een van de mogelijke complicaties van Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS). 

 

Hoe ontstaat dystonie?

De hersenen hebben een soort kaart van de lichaamsdelen. Waar ze zitten en in welke houding ze horen. Bij dystonie gaat er iets mis in het kaartlezen van de hersenen. Terwijl een lichaamsdeel gefixeerd zit in een houding denken de hersenen dat er een normale houding wordt aangenomen. Zelfs als je kunt zien dat bijvoorbeeld je hand scheef staat kan het voelen alsof je lichaam een normale houding aanneemt. Je hersenen denken dat de verkrampte houding normaal is. 

 

Er zijn verschillende oorzaken waardoor de hersenen de zogenoemde kaart niet goed meer kunnen lezen:

• Na lichamelijk letsel. Functionele dystonie kan ontstaan als onderdeel van CRPS (zie hieronder);
• Na een periode van zwakte in een ledemaat;
• Nadat het lichaamsdeel voor langere tijd minder intensief gebruikt is. Bijvoorbeeld na het dragen van gips. 

 

Behandeling

Tijdens de behandeling wordt geprobeerd om de hersenen opnieuw te trainen zodat ze de normale kaart weer kunnen lezen en weten waar en in welke houding het lichaamsdeel hoort te zitten. 

Het is erg belangrijk om te proberen het lichaamsdeel dat vast zit te bewegen, natuurlijk is dat vaak niet mogelijk. Andere adviezen die gegeven worden zijn:

• Je proberen voor te stellen hoe je lichaamsdeel in een normale houding zit;
• Zitten en staan afwisselen;
• Gebruik maken van de spiegel om je brein te laten denken dat de abnormale voet of hand is normaal.

 

Verschil tussen functionele dystonie en andere vormen van dystonie

Het verschil tussen een 'gewone' dystonie en een functionele dystonie moet worden vastgesteld door een neuroloog. 

Belangrijk is dat een functionele dystonie weer over kan gaan d.m.v. fysiotherapie of hypnose. Daarnaast zie je bij een functionele dystonie vaak een gefixeerde (vaste) houding. Bij andere vormen van dystonie wordt vaak een draaiende beweging gemaakt. Tot slot zie je bij mensen met een functionele dystonie ook vaak andere functionele klachten.